HEMA Elektrik Üretim A.Ş. tarafından yapılması planlanan Hema Termik Santralı, Kalker ocakları ve kül depolama sahası ÇED Raporu'na ilk itiraz Bartın Milletvekili Rıza Yalçınkaya'dan geldi.

HEMA Elektrik Üretim A.Ş. tarafından yapılması planlanan Hema Termik Santralı, Kalker ocakları ve kül depolama sahası ÇED Raporu'na ilk itiraz Bartın Milletvekili Rıza Yalçınkaya'dan geldi:

T.C.
ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI
(Çevresel Etki Değerlendirmesi İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü)
ANKARA

İlgi a) 12.05.2014 tarih ve 11995 sayılı Genel Müdürlüğünüze hitaben yazım.
b) 04.06.2014 tarih ve 14356 sayılı İlgi a) da kayıtlı yazımın çabuklaştırılmasına dair yazım.

Bartın İli, Amasra İlçesi, Gömü Köyü ve Tarlaağzı Köyü sınırları içerisinde, Çapak Koyu Mevkiinde HEMA Elektrik Üretim A.Ş. tarafından gerçekleştirilmesi planlanan “Hema Termik Santralı, Kalker Ocakları ve Kül Depolama Sahaları (kurulu gücü 1320 MW (2X660 MW)2983 MWt)” Projesine, ÇED Yönetmeliği kapsamında daha önce aynı kuruluşun (HEMA Elektrik Üretim A.Ş.) aynı Gömü Mevkiinde “Bartın Termik Santrali Projesi” ne ve 29.11.2010 tarihinde Kapsam ve Özel Format Belirleme Toplantısında “Batı Karadeniz Entegre Termik Santralı Projesi”ne Format verilmemesine karşın şimdi izin verilmesi hukuki mevzuat kapsamında kabul edilmezdir.

İlgi a) yazımda da bahsettiğim üzere Bakanlığınız Mekansal Planlama Genel Müdürlüğü daha önce Amasra-Tarlaağzı Mevkiinde yapılmak istenen termik santral alan yer seçimine karşı görüşüyle ilgili ÇDP plan hükümleri doğrultusunda;

“* Amasra ve yakın çevresinin turizm, doğal/tarihi çevre ve ekolojik yönden önemli bölge olması, talep edilen termik santralin bölgenin turizmini ve turizm kimliğinin devamlılığını olumsuz yönde etkileyeceği,

* 1/100.000 Ölçekli ÇDP ile Amasra’ya atanan; doğal ve tarihsel/kültürel çevrenin korunması, kent kimliğinin gelişmesi, yaşanabilir bir doğa ve kültür turizmi merkezi olması yönündeki yerleşme kimliğine aykırılık teşkil etmesi,

* Amasra’nın, Dünya Doğayı Koruma Vakfınca (WWF) dünyada mevcut “100 sıcak noktadan birisi” olarak kabul edilen Küre Dağları Milli Parkı’nın giriş kapısı niteliğinde olması,

* Termik santral ile birlikte Amasra ve çevre köylerde yan sanayilerin talep yaratacağı, bölgede mekânsal değişimin yaşanacağı ve bölgenin fonksiyonunun mevcut ve planda öngörülenin aksine gelişeceği,

* Bölgenin balıkçığını da olumsuz yönde etkileyeceği gerekçeleri ile mülga Çevre ve Orman Bakanlığı’nca uygun bulunmamış olup, alternatif alanların belirlenip tekrar sunulmasına karar vermiştir.”

Bu nedenlerle, Mekansal Planlama Genel Müdürlüğü, Bakanlığınızın “29.11.2010 tarihinde yapılan Kapsam ve Özel Format Belirleme Toplantısında “ÇED Başvuru Dosyasında belirtilen Tarlaağızı ve Gömü alternatif alanların yer seçimi açısından uygun olmadığı ve bu alanların ÇED Süreci dışına çıkartılmasını, ana alternatif olarak düşünülmemesi gerektiği bildirmiştir.”

Diğer taraftan, Zonguldak-Bartın-Karabük Planlama Bölgesinin 1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni Plan Hükümleri ve Plan Açıklama Raporu birlikte değerlendirildiğinde Amasra İlçesi ile ilgili hükümlerde ihlal edilmiştir. Bu hususlar özetle;

Çevre Düzeni Plan Hükümlerinde;

-Plan ilkelerinin, IV.1.1.1. Planlama Bölgesi’nde var olan tüm doğal, tarihsel ve kültürel değerlerin korunacağı,

-Plan ilkelerinin, IV.1.3.2. Plan Açıklama Raporunda ilçelerin/beldelerin, il içindeki kimlikleri doğrultusunda ve bu kimlikleri koruyarak geliştirilmesi ve birbirleri ile olan işlevsel ilişkilerinin geliştirilmesi esas kabul edildiği,

-Plan ilkelerinin, IV.1.3.6. Ekoturizmin (doğa turizmi ve kültür turizmi) gelişiminin desteklenmesi amacı ile;

* “Doğal güzellikleri bünyesinde barındıran alanlarda Doğa Turizminin; ekolojik değerler, geleneksel yapılaşma ve mimariyi koruyacak şekilde geliştirilmesi,

* Kültür ve tabiat varlıklarını (sit alanları) bünyesinde barındıran yerleşmelerde Kültür Turizminin geliştirilmesi; Zonguldak, Bartın ve Safranbolu’daki kentsel sitlerin, kent kimliğinin korunması ve güçlendirilmesi amacıyla planlanarak etkinleştirilmesi, Safranbolu’nun UNESCO Dünya Miras Listesi’ndeki yeri ve niteliğine uygun koruma politikaları ile geliştirilerek planlanmasının sağlanacağı” hüküm altına alındığı,

Çevre Düzeni Plan Açıklama Raporunda da;

-İlçelerin gelişme senaryolarının ele alındığı, V.5.2.2. Amasra ilçesi için;

* “Doğal ve tarihsel/kültürel çevrenin korunması, kent kimliğinin geliştirilmesi, sağlıklı ve yaşanabilir bir turizm merkezi oluşturulabilmesi amacıyla bölgenin özelliklerine uygun, doğal çevreye, tarihi mirasa ve kültürel dokuya duyarlı ve koruyucu, bölge ekonomisine ve toplumsal yaşantıya katkıda bulunacak sürdürülebilir turizm politikasının geliştirilmesi gerekmektedir.

* Bu politika sadece Amasra Kenti?ni değil Amasra İlçesi?nin tümünü kapsayacak bir politika olacaktır.

* Planlama döneminde, Amasra ilçesi, planda öngörülen strateji ve politikalarla gelişmiş, sağlıklı ve yaşanabilir bir doğa ve kültür turizmi merkezi olacaktır.” hükmü getirilmiştir.

-Enerji üretimi (Termik)’le ilgili hususların ele alındığı, VI.11.2. bölümünde de “yeni kurulacak Termik Santrallerin yer seçimi Planlama Bölgesi için büyük önem taşıdığı, yer seçiminde en başta Filyos Yatırım Havzasına yönlendirilmeli, bunun mümkün olmadığı durumlarda; turizm açısından önemli alanlar, turizmin öne çıktığı ve turizmi ekonomiye kazandırmış yerleşmeler, turistik koylar, milli park, tabiat parkı, yaban hayatı koruma/geliştirme alanı, turizm merkezi v.b. özel kanunlarla korunan alanlar, sulak alanlar, içme ve kullanma suyu kaynakları göz önünde bulundurulmalı ve bu alanları etkilemeyecek konumdaki alanlar seçilmesi” belirtilmiştir. Ayrıca, yer seçimi yapılırken, çıkarılacak kömürün Termik Santrallere taşınması için Planlama Bölgesinin başta denizyolu ve demiryolu taşımacılığı olmak üzere tüm ulaşım elemanlarından yararlanılabileceği göz önünde bulundurulması istenmiştir.

Yukarıda açıkladığım üzere Mekansal Planlama Genel Müdürlüğünün 29.11.2010 tarihli görüşü, ÇDP’nın Plan Hükümleri ve Plan Açıklama Raporunda belirtildiği üzere Amasra İlçesinde, Gömü Köyü ve Tarlaağzı Köyü sınırları içerisindeki Çapak Koyu Mevkiinde termik santral kurulmasının planlanması mümkün değildir. Bakanlığınızca yatırım yapılabilecek alan için Plan hükümlerinde ifade edilen Filyos Yatırım Havzasında termik santral yapımının bir Üniversite raporu ile değil ilgili kuruluşlar nezdinde Amasra’nın kimlik ve özelliğini koruyarak yeni bir sürecin başlatılması gerekmektedir. Bu alternatifin yeterince değerlendirilmediği hususu da çok açıktır. Eğer Filyos Yatırım Havzasında termik santral yapımı gerçekleşmeyecekse bölgede termik santral kurulmasına izin verilmemelidir.

HEMA Elektrik Üretim A.Ş.’nin “Hema Termik Santrali ve Kül Depolama Sahası Projesi Nihai ÇED Raporu”nun 352. Sayfasında Bölüm VII de Projenin Alternatifleri kısmında yer seçimi ile ilgili olarak; Filyos lokasyonu için Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın yazısı referans verilerek, “Endüstri Bölgeleri Mevzuatı gereği yapılması gereken, bölgedeki kamulaştırma çalışmaların tamamlanmaması, alt yapı için gerekli etüt, plan ve projelerin yaptırılması vb. iş ve işlemler devam ettiğinden dolayı şu aşamada üretim veya yatırım için kesin yer tahsisi yapılmadığından bahisle” söz konusu alan için yapılan müracaatın değerlendirilemediği ifade edilmiştir. Kısaca Filyos lokasyonu ilgili Bakanlıkça rededilmemiştir. Bakanlığınız bu gerçekler karşısında ÇED Raporunu Filyos lokasyonu çalışmalarının tamamlanıp buna göre yeniden ÇED Raporu’nun hazırlanmasını isteyeceğine önceki görüş ve ÇDP plan hükümleri ve plan açıklama raporuna aykırı olarak ÇED Raporunu nihai hale getirmesi asla kabul edilemez bir durumdur. Nihai ÇED Raporunun yine aynı bölümünde firma nakliyeden kaçmış, yer seçimi için kendi kazancını düşünerek hammaddeye yakın olmanın önemli olduğunu açıkça belirtmiştir. Yani firma için çevrenin ve Amasra’nın korunması gibi bir öncelik ve yaklaşım bulunmamaktadır. Bu durumun İnceleme ve Değerlendirme Komisyonunca da kabul edilmesi söz konusu olmamalıdır.

Ayrıca, Bakanlığınızca HEMA Elektrik Üretim A.Ş’nin Amasra Gömü mevkii/Çapak koyunda Termik Santral kurulması projesinin 08.05.2014 tarihli 2. İnceleme ve Değerlendirme Komisyon Toplantısında Bakanlığınız Mekânsal Planlama Genel Müdürlüğünüz’ün bu defa yer seçiminde Filyos Yatırım Havzası alternatifinin yeterince değerlendirmeyerek ve bu konuda havzanın geliştirilmesini talep etmeyerek, Amasra’nın ÇDP da ortaya konulan koruma ve turizm gelişme ilkelerine aykırı olarak mevzuata aykırı kurum ve kuruluşların görüşleriyle yok sayan bir anlayışla karşı görüş vermeyeceğini belirtmesi hukuken kabul edilemezdir. Mekansal Planlama Genel Müdürlüğünün kendi sorumluluğu altında olan Zonguldak-Bartın-Karabük Planlama Bölgesi 1/100.000 ölçekli Çevre Düzeni Plan Hükümlerine ve Açıklama Raporlarına, bölgenin ekolojik tarihi/kültürel değerleri ile turizm merkezi olma özelliğini uymayan bir tutum sergilediği görülmektedir.

Bilindiği gibi ÇED Yönetmeliğin 12/9 maddesinde İnceleme Değerlendirme Komisyonunda ÇED Raporunun ve eklerinin yeterli ve uygun olup olmadığı, inceleme ve değerlendirmelerin yeterli düzeyde bilgi ve belgeye dayandırılıp dayandırılmadığı vb. hususların çok dikkatlice incelenmesi gerekirken, bölge özelliğini yok sayacak, çevresel değerleri yok edeceği açık ve kesin olan, uluslararası kabul edilmiş koruma sözleşmelerine rağmen Termik Santral ÇED Sürecinin nihai hale getirilmesi bir görev hatası, Bakanlığınız için de mevzuata aykırı uygulama olmaktadır.

ÇED Sürecine aykırı olarak yukarıda ifade ettiğim hususlarda ilgi a) ve ilgi b) yazılarımla Genel Müdürlüğünüzce tarafıma detaylı bilgi verilmesini talep etmişken 10.06.2014 tarihli web sitenizde yayınlanan “Hema Termik Santralı, Kalker Ocakları ve Kül Depolama Sahası” Projesi ile ilgili olarak hazırlanan ÇED Raporu, İnceleme ve Değerlendirme Komisyonu tarafından nihai edilerek inceleme ve değerlendirme sürecinin sona erdirildiğinden bahisle ÇED Raporunun 10 iş günü içinde halkın görüşüne açıldığı duyurulmuştur.

Yine Anayasamızın 63. Maddesine göre devletin tarih, kültür ve tabiat varlıklarını ve değerlerini koruma görevi, 56. Maddesine göre herkesin dengeli ve sağlıklı bir çevrede yaşama hakkının korunması konusunda devlete ve vatandaşa verilen görevi dikkate alındığında Amasya ve yakın çevresi Anayasal bir koruma altında olduğu görülmektedir.

Ayrıca Uluslar arası anlaşmalar çerçevesinde de ülkemizin kabul ettiği doğal ve tarihi/kültürel merkezlerin/çevrenin korunmasına yönelik sözleşme hükümlerinin de Anayasamızın 90. Maddesine göre kanun hükmünde olduğu bilinmektedir. Bu kapsamda ülkemizin 14.04.1982 tarihinde onayladığı “Dünya Kültürel ve Doğal Mirasın Korunmasına Dair Sözleşmesi” ne göre UNESCO Dünya Miras Geçici Listesinde yer alan “Ceneviz Ticaret Yolunda Akdeniz’den Karadeniz’e kadar Kale ve Surlu Yerleşimleri” adaylık dosyasına bütün insanlığın ortak mirası olarak Amasra da 15.04.2013 tarihinde kabul edilmiştir.

Dünya Doğayı Koruma Vakfınca (WWF) dünyada mevcut 100 sıcak noktadan biri olan Küre Dağları Milli Parkının giriş kapısı niteliğinde olan Amasra yine korunması gereken bir yer olarak kabul edilmiştir. Eşsiz peyzaj ve doğal değerler bakımından da Amasra’nın korunması konusunda başkaca uluslar arası sözleşmeler de mevcuttur.

Sonuç olarak, ÇED Yönetmeliğinin 14. Maddesine göre halkın görüşüne açtığınız ÇED Raporu’nun;

• Halkın termik santralin yapımına karşı çıktığı,

• ÇDP Plan Hükümlerine,

• ÇDP Plan Açıklama Raporuna,

• Amasra’nın doğal ve tarihsel/kültürel çevrenin korunması konusunda ulusal ve uluslararası kabul edilmiş sözleşmelere,

• Turizm özelliğine

aykırı olarak İnceleme ve Değerlendirme Komisyonunun çalışmaları yetersiz kalmış, Kurum ve Kuruluşların görüşleri mevzuat ve kabul edilmiş esaslara aykırı olarak verilmiştir.

Bakanlığınızca ÇED Yönetmeliğinin 14. Maddesine göre; İnceleme ve Değerlendirme Komisyonunun yeniden toplanarak yukarıda ve ilgi yazılarımla belirttiğim hususlar konusunda ek çalışmalar yaparak ÇED Raporunu rededilmesini ve yine aynı gerekçelerle Amasra İlçesi, Gömü Köyü ve Tarlaağzı Köyü sınırları içerisinde, Çapak Koyu Mevkiinde termik santral kurulmasının Bakanlığınızca Nihai ÇED Raporunun rededilmesi konusunda gereğinin yapılmasını ve neticeden tarafıma ivedi bilgi verilmesini rica ederim.

Saygılarımla,
M. Rıza YALÇINKAYA
Bartın Milletvekili
TBMM Başkanlık Divanı Üyesi